Daniel Yalke Etiyopya’yı terk edip Avrupa’ya doğru yola çıktığında yirmi yaşındaydı. Addis Ababa’nın zorlu bir mahallesi olan Çerkos’ta yoksul bir ailenin altı kardeşinden biri olan Yalke, elektrikçi olmak için eğitim aldığı teknik kolejden yeni mezun olmuştu. Çerkos’tan bazı arkadaşları Avrupa’ya ulaşmak için kaçakçılara para ödemişti. Bu arkadaşları şimdi Yalke’ye İtalya, Fransa ve İngiltere’deki daha iyi yaşamları hakkında övünç dolu mesajlar gönderiyordu. Geniş bir gülümsemeye sahip yakışıklı bir genç olan Yalke, Addis Ababa’da kendisi için pek bir gelecek görmüyordu. Şehirde elektrikçi olarak para kazanmak zordu ve iş tehlikeliydi: okuldan bir arkadaşını ölümcül bir elektrik çarpmıştı.
2017 yazında Yalke ve Çerkos’tan en yakın arkadaşı Israel Endale, mahallelerinde büyümüş olan ve sadece Binyam olarak tanıdıkları bir komisyoncuyu aradılar. Sudan’ın Hartum kentinde yaşayan Binyam, Avrupa’ya yolculuklarını ayarlayabileceğini söyledi. Sudan’dan başlayarak Sahra’yı katedecekler, savaşın harap ettiği Libya’dan geçecekler ve sonra bir tekneyle İtalya’ya gideceklerdi. İnsanlar bu yolu genellikle Orta Akdeniz Rotası olarak adlandırıyor.
AİLELERİ İKNA EDEMEDİ
Yalke ve Endale yola çıkmadan sadece bir gün önce ailelerine planlarından bahsetmişlerdi. Her iki aile de umutsuzca onları vazgeçirmeye çalışmış, yolda ölen ya da hapsedilen insanları hatırlatmış ve Addis Ababa’da daha iyi fırsatlar bulmalarına yardımcı olacakları sözünü vermişti. Yalke başlangıçta ailesi tarafından ikna edildi ve bu fikri tekrar gözden geçireceğini söyledi. Ancak Endale kararlıydı ve birkaç saat içinde Yalke’yi orijinal plana geri döndürdü. Ertesi sabah gizlice bir otobüse bindiler. Yanlarına sadece birkaç parça giysi, biraz nakit para ve bir telefon almışlardı. Yalke Endale’nin yanında kendini güvende hissediyordu; o kadar yakındılar ki yıllardır her akşam birlikte yemek yiyor, bir ailenin evi ile diğerinin evi arasında gidip geliyorlardı.
Sudan’a otobüs yolculuğu dört gün sürmüş ve adam başı yaklaşık seksen dolara mal olmuştu. Yalke kalan yolculuğun zorlu geçeceğini biliyordu ama bir ticari işlem olarak basit görünüyordu. Yine de Endale’yle birlikte Hartum’a vardıklarında Binyam telefonda onlarla hemen buluşamayacağını söyledi. Onları Afrika Boynuzu’ndan gelen göçmenlerin uğrak yeri olan Al-Diyum’daki güvenli bir evde beklemeye yönlendirdi. Güvenli evi koruyan adamlar Binyam’ın adını hiç duymamışlardı ve Yalke ile Endale’ye karşı saldırganlaştılar, hatta onları vurmakla tehdit ettiler.
Gergin geçen birkaç saatin ardından Binyam, amiri olarak tanımladığı Birhane adında başka bir komisyoncuyla birlikte geldi. Gardiyanlar Birhane’yi tanıyorlardı ve sakinleştiler. Birhane, Yalke ve arkadaşının her birinin yaklaşık dört bin dolar karşılığında Avrupa’ya ulaşabileceğini söyledi. Fiyat çok uygun görünüyordu; Yalke bu yolculuğu yapan ve çok daha fazlasını ödeyen insanlar tanıyordu. Şartlar da adil görünüyordu: Birhane, Yalke ve Endale’nin İtalya’ya giden bir gemiye binmek üzere oldukları zamana kadar tüm tutarı ödemek için bekleyebileceklerini söyledi.
Göçmenler için alışılageldiği üzere, ne o ne de Endale büyük miktarda nakit para taşıyordu. Yalke Addis Ababa’da bir komşusunun evinde para saklamıştı ve ailesinden kendisi adına kaçakçılara ödeme yapmalarını istemeyi planlıyordu. Hartum’da Yalke ailesini aradı ve onlara göç etme kararını ve bunun maliyetini anlattı. Ailesi Addis Ababa’ya dönmesi için ona yalvardı. Yalke yolculuğu yapmaya kararlı olduğunu ve korkmadığını söyledi.
AÇ SUSUZ YOLCULUK, TECAVÜZ EDİLEN KADIN
Birkaç gün sonra, Yalke ve Endale bir damperli kamyonun kasasında yaklaşık altmış diğer Etiyopyalı ve Eritreliye katıldı. Bazı Sudanlı erkekler göçmenleri kuzeye, Sahra’ya götürdü. Kamyonun içi kavurucu derecede sıcaktı ama Birhane Yalke ve Endale’ye kurabiye ve meyve suyu vermişti. Üç gün sonra Çad sınırına vardılar. Bir grup Libyalı göçmenleri Land Cruiser’lara bindirdi ve çölde yollarına devam ettiler. Libyalılar sürekli marihuana içiyorlardı ve acımasızdılar. Yiyecek vermediler ve göçmenlere su vermelerine rağmen çok fazla içmemeleri için suya petrol kattılar. Yolculuğun bir noktasında Yalke, bazı Libyalıların Eritreli bir kadını sürükleyerek götürdüklerine ve ona tecavüz ettiklerine tanık oldu. Araya girmek istemiş ama bunu yapmaktan çok korkmuştu. Kaçakçılar “çok ağır silahlıydı ve aynı zamanda deliydi – iğrenç şeyler yapmamak için çok az nedene ihtiyaçları vardı”diye anlatmıştı.
BAHİSTE KAYBEDİLDİLER ARTIK BAŞKA KAÇAKCIYA AİTTİLER
Göçmenler Libya’nın güneydoğusunda, insan, uyuşturucu ve silah kaçakçılığının merkezi olan Kufra’daki bir kampa vardılar. Hâlâ Akdeniz’in yüzlerce mil güneyindeydiler. Yalke ve Endale bunun kısa bir mola olmasını bekliyorlardı. Ancak bir hafta sonra kamptaki Libyalı muhafızlar, Yalke ve Endale sahile vardıklarında Birhane’ye ödemeyi kabul ettikleri Birr’in (Sudan para birimi) tamamını teslim edene kadar onları serbest bırakmayacaklarını söylediler. Yalke ve Endale henüz bilmiyorlardı ama Birhane kumar oynarken onlar üzerine bahis oynamış ve kaybetmişti; artık başka bir kaçakçıya aitlerdi.
Yalke ve Endale aylarca Kufra’da mahsur kaldı. Çöl geceleri soğuktu ve ciğerleri her zaman hassas olan Endale ciddi nefes alma sorunları yaşamaya başladı. Birçok tartışma ve dayaktan sonra her göçmen doksan bin birr ödemeyi kabul etti. Yalke ve Endale’nin telefonla iletişim kurmalarına izin verilen aileleri paranın Etiyopya’dan transferini ayarladı. Onlara ve talep edilen parayı ödeyen diğer esirlere yakında Akdeniz’e doğru yola çıkacakları söylendi. Gardiyanların gözüne girmek için kampta ufak tefek işler yapan Yalke, sağlık durumu kötü olduğu için onları önce Endale’yi serbest bırakmaya ikna etti. Yalke üç hafta sonra onu takip etti.
IŞİD’E YAKALANMA KORKUSU
Yalke ve en az elli kişiye Libya çölünü geçmek için büyük bir yük kamyonundaki endüstriyel çimento yükünün altındaki bir sürünme boşluğunda saklanmaları gerektiği söylendi. On iki saat boyunca bu sıkışık şekilde yolculuk ettiler. Ertesi gün grup, yarısı petrol yüklü bir tanker kamyonun içindeki bir alana nakledildi. Sıcaklık ve koku dayanılmazdı. IŞİD savaşçıları bölgede devriye geziyordu. “Korkutucuydu,” diye hatırlıyor Yalke. “IŞİD bizi bulsaydı, kim bilir neler yaparlardı.”
Sonunda Trablus’un doksan mil güneydoğusunda bir vaha kasabası olan Beni Velid’e vardılar. Kamyon duvarlarla çevrili bir yerleşkeye girdi ve göçmenler harap bir depoya dolduruldu. Yalke önce rahatladı: yemek yiyebilecekleri ve dinlenebilecekleri bir yere varmışlardı. Ancak kısa süre sonra daha da kötü bir durumda olduğunu fark etti. Yaklaşık iki bin göçmen yerleşkenin içine tıkıştırılmıştı.
KORKUNÇ KİDANE
Patron esirlerini “Sizi öldürmek bana yaklaşık on dinara, yani yedi dolara mal olacak” diye uyardı. Bu, muhafızların cesetleri çöle gömmeden önce sarmak için kullandıkları bir tülbentin fiyatıydı. Patron Afrika’nın en kötü şöhretli insan kaçakçılarından biriydi. Herkes tarafından ilk adıyla tanınırdı: Kidane.
Binlerce kurbanı gibi Kidane Zekarias Habtemariam da Afrika Boynuzu’nda küçük bir ülke olan Eritre’den. Kidane bir iş bitiriciydi. Yetmişli yıllarda Eritre’nin başkenti Asmara’nın on beş mil güneyinde bir kasaba olan Dbarwa’da fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti. (Kimse Kidane’nin tam yaşını bilmiyor gibi görünüyor, ancak genellikle ellili yaşlarının başında olduğu düşünülüyor). Libya kaçakçılık rotalarında çalışan birçok Eritreli okuma yazma bilmezken, Kidane liseyi bitirdi ve hevesli bir okuyucu olduğu biliniyor. Askerliğinin kısa bir dönemini Kızıldeniz’de bir liman olan Assab’da geçirmiş. Ülke dışında yaşayan ama isminin açıklanmasını istemeyen Eritreli bir müzisyen Kidane’yi iyi tanıyor. Bana Kidane’nin Assab’da bulunduğu sırada Tekle (Manjus) Kiflay adında yolsuzluğa bulaşmış bir Eritreli generalle tanıştığına inandığını söyledi. 2012 tarihli bir BM raporunda Manjus’un biri silah diğeri insan olmak üzere iki tür kaçakçılık operasyonunu denetlediği belirtiliyordu. İşletmeler aynı rotaları ve genellikle aynı araçları kullanıyordu. BM raporuna göre, silah ticareti Manjus ve diğer Eritreli subaylar için yılda yaklaşık 3,6 milyon dolar kazanç getiriyordu. İnsan ticaretinin “çok daha kazançlı” olduğu söyleniyordu.
Kidane genç bir adamken böylesine üst düzey bağlantılar kurduysa da bunlardan maddi olarak faydalanması yıllar almış. Şu anda Uganda’da yaşayan Eritreli bir gurbetçiye göre Kidane yirmili yaşlarında Asmara’da meyve-sebze satıcısı olarak çalışmış. Çok fazla kazanmıyordu ve kartlarla kumar oynamaya karşı bir zaafı vardı – özellikle de Eritre’de popüler olan bir rummy versiyonu. (“Her zaman kaybediyor,” dedi gurbetçi bana.) İki binli yılların sonlarında bir noktada Kidane Sudan’a gitti. Beş parasızdı ve bir fırsat yakalamaya hevesliydi.
Arap Baharı’nın 2011’de Libya’da devrime yol açmasının ardından Kidane bu ülkede çalışmaya başladı – Akdeniz’de birçok göçmenin denizi geçmeden önce ulaştığı Misrata şehri de dahil olmak üzere. 2014 yılına gelindiğinde, yeterli para ve güce sahip olmuştu. Bir başka kıyı kenti olan Sabratha’da, birçok göçmenin deniz geçişi için yer ayırtılana kadar tutulduğu ve gasp edildiği bir yerleşke işletmeye başladı. Kidane çölde, Libya’da bir kaçakçılık imparatorluğu yöneten kötü şöhretli bir suç ailesi olan Diab’lara ait Bani Walid’deki depoları kullandı. Diablar Libya devletinin unsurları tarafından korunuyor. Avrupa Birliği, ailenin en güçlü üyesi Moussa Diab’ı “insan kaçakçılığı ve göçmen ve mültecilerin kaçırılması, tecavüz edilmesi ve öldürülmesi dahil olmak üzere ciddi insan hakları ihlalleri” işlediği gerekçesiyle yaptırıma tabi tutuyor.
Daniel Yalke Beni Velid kampından kaçmayı hayal ediyordu ama bunu denemenin bir anlamı olmadığını biliyordu. Diab’lar Kidane’ye disiplini sağlamak ve çevrede devriye gezmek üzere Sudan, Çad ve Nijer’den altmış ila yetmiş silahlı muhafız sağlamıştı.
Deponun içinde, göçmen tutsakların aynı anda yatabilecekleri yeterli alan yoktu, bu nedenle bazıları geceleri bazıları da gündüzleri olmak üzere beton zeminde sırayla uyuyorlardı. Yıkanmak için çok az fırsat vardı: duşlar ayda bir kez, gruplar halinde alınıyordu. Yiyecek tehlikeli derecede azdı. Göçmenlere günde bir kez az miktarda sade makarna veriliyordu. Hastalık çok yaygındı.
ÖLÜM SIRASI”NDALAR
Yalke, arkadaşı Endale’nin de Beni Velid’de esir olduğunu fark etti; ancak en az iki ay boyunca deponun farklı bölümlerinde tutuldular ve konuşamadılar. Sonunda, Kidane’ye henüz ödeme yapmamış göçmenler için ayrı bir depoda yeniden bir araya getirildiler. Burası Ölüm Sırası olarak biliniyordu. Her gece yarım düzine insan ölüyordu. Kidane’nin de belirttiği gibi, gardiyanlar cesetleri tülbente sarıyor ve gömmek için çöle götürüyorlardı. Biri öldüğünde, ölen kişinin bir ya da iki arkadaşının cesede eşlik etmesine ve defnedilmeden önce dua etmesine izin veriliyordu.
Endale ölüm hücresine girdikten sonra belirgin bir şekilde geriledi. Nefes alma güçlüğü ciddi bir akciğer enfeksiyonu geliştirecek kadar kötüleşti. Yaklaşık sekiz ay boyunca Yalke arkadaşına baktı, mümkün olduğunda onu yıkadı ve verebileceği kadar yemek verdi. Güneş ışığını nadiren görüyorlardı. Sonra, mucizevi bir şekilde, Endale’nin annesi fidye parasını topladı. Endale, göçmenlerin daha kuzeye nakledilmeyi beklediği, iyi koşullarından dolayı Kanada olarak adlandırılan başka bir depoya taşındı.
Endale “Kanada“ya gittikten bir hafta sonra Yalke arkadaşının öldüğü haberini aldı. “Yıkılmıştım,” dedi Yalke. “O benim kardeşim gibiydi.”
ETLERİ ERİMİŞ PLASTİKLE YAKILIYORLARDI
Kidane ve muhafızlar göçmenleri sürekli bir korku içinde tuttular. Birkaç günde bir insanlar kalabalığın arasından çekilip cep telefonuyla bir aile üyesini aramaları isteniyordu. Göçmen içinde bulunduğu durumu anlattıktan sonra, onu esir alanlar aile üyesinden özgürlüğünü satın almak için gereken binlerce doları isterken acımasızca dövülüyordu. Yaygın bir işkence yöntemi de mahkumların etlerini erimiş plastikle yakmaktı. Yalke bu cezaya maruz kalmış. Ailesi Yalke’nin başına gelenlerden, gördüğü işkenceden büyük acı çekiyordu. Kız kardeşinin kocası fidye parasını toplamak için arabalarını satmış.
Kidane hakkında konuşan hemen herkes onun dayaktan sadistçe zevk aldığına inanıyor. Kesinlikle, kurbanlarından para koparmak için gerekenden daha fazla acı çektiriyor, çoğu zaman onları lastik hortumlarla kırbaçlıyordu. Le Monde’a konuşan bir kadın kurban, altı aylık esareti sırasında Kidane tarafından defalarca tecavüze uğradığını söyledi. Onu “kan görünce heyecanlanan bir sırtlan” olarak tanımladı. Göçmenler, Kidane tarafından organize edilen ve gol atma şansını kaçıran oyuncuların vurulduğu futbol maçlarını hatırlıyor. Kazanan takıma tecavüz etmesi için bir kadın göçmen veriliyordu.
Bölgedeki IŞİD savaşçıları Kidane’nin esirlerini sık sık kendileri rehin alıyordu. Kidane esirlerini geri almak için fidye ödüyor, sonra da bu bedeli faiziyle birlikte ailelerine yüklüyordu. Esirler genellikle insan tacirleri arasında takas ediliyordu. Sonuç olarak pek çok göçmen serbest bırakılmadan önce birden fazla fidye ödemek zorunda kalıyordu.
Libya’da faaliyet göstermenin yarattığı çalkantıya rağmen Kidane’ye düzenli olarak para akıyordu. Bir patron haline geliyordu ama aynı zamanda bir parazit olarak da kalıyordu: Beni Velid’deki operasyonunu devam ettirebilmek için Diab ailesine ödeme yapmaya devam etmesi gerekiyordu. Kidane her göçmenin fidyesinin yaklaşık yüzde kırkını Diab’lara veriyordu – tipik bir “ücret” için yaklaşık iki bin dolar. Kidane yüzde yirmisini diğer masraflar için harcıyor ve yüzde kırkını kendine saklıyordu. Kidane’nin rantı 2017 civarında zirveye ulaştığında, belki de yılda on milyon dolar kadar gelir elde ediyordu. Interpol’den bir yetkili yakın zamanda bana Kidane’nin haraç yoluyla “önemli bir servet” biriktirdiğini söyledi, ancak servetin tam olarak ne kadar büyük olduğunu söylemek zordu çünkü Kidane servetin çoğunu saklıyordu.
KİRLİ SERVET
Kidane sezon dışında zamanının çoğunu, suç faaliyetlerinden elde ettiği kârı aklamak için gizli bir operasyon kurduğu Birleşik Arap Emirlikleri’nde çökmekte olan eğlencelerle geçiriyordu. Kidane’nin aralarında kardeşi Henok’un da bulunduğu birkaç Eritreli ortağı yılın bir bölümünde Dubai’de yaşadı ve göçmenlerin ailelerinden gönderilen nakit parayı topladı. Kidane’nin ağına aşina olan kaynaklara göre, Kidane’nin satın aldığı birçok şey arasında ailesi için Emirlikler’de bir ev (kendisi ve eşinin iki çocuğu var); Asmara’da birkaç mülk; Addis Ababa ve Dubai’de her biri farklı bir sevgiliye verilen güzellik salonları ve çok sayıda Toyota Land Cruiser Prado vardı.
Birleşik Arap Emirlikleri’nde bahis oynamak yasa dışıdır, ancak Kidane’nin kumara olan düşkünlüğü onu oraya kadar takip etmiştir. Diğer Eritreliler onun Eritre’nin mütevazı konsolosluğunun içindeki bir kulüpte yüksek bahislerle bilardo oynadığını hatırlıyor. (Kidane hiçbir zaman Eritre hükümetinden veya görünüşe göre rahat bir ilişki sürdürdüğü yabancı diplomatlarından saklanmak zorunda kalmadı). Bir keresinde kulüpte bilardo oynarken tek bir günde on ila yirmi bin dolar arasında para kaybetmişti.
Dubai havaalanı yakınlarındaki üç yıldızlı Sun & Sands Sea View Hotel’de oynanan bir kağıt oyununda Kidane yaklaşık yüz bin dolar kaybetti. Otelin sahibi Kidane’nin ne zaman kaybetse “asla sinirlenmediğini, sadece güldüğünü” hatırlıyor. Kidane’nin kart masasındaki düzenli rakiplerinden birinin Kidane’yi yenerek kazandığı paranın bir kısmını Uganda’da Victoria Gölü kıyısında gösterişli bir otel inşa etmek için kullandığı söyleniyor.
Arkadaşlarının söylediğine göre Kidane sosyal açıdan garip biri olsa da – şaka yapmakta zorlanıyordu – başarısıyla gurur duyuyordu ve parasını ünlüleri yetiştirmek için kullandı. Önde gelen birkaç Etiyopyalı ve Eritreli sanatçıyla arkadaş oldu. Bazen hayran olduğu birinin Dubai’ye seyahat etmesi için para ödüyordu. İçki dükkânı sahibi Kidane’nin, Olimpiyatlarda yarışan Eritreli bisikletçi Daniel Teklehaimanot’a uçak bileti aldığını ve dünyanın en yüksek binası olan Burj Khalifa’daki otelde kalması için para ödediğini övünerek anlattığını hatırlıyor.
Birkaç yıl önce Kidane’nin geleneksel bir Etiyopyalı şarkıcı olan Tarekegn Mulu’yu Dubai Palm otelinde bir set yapması için getirdiği söyleniyor. Kidane ona binlerce dolar ödedi ve sahnede altın bir kolye hediye etti. Sponsor olduğu sanatçılar sık sık, Meksika narkokorridolarının uyuşturucu kartellerinin üyelerini kahramanlaştırdığı gibi, ısmarlama sözleri Kidane’nin istismarlarını kutlayan şarkılar seslendirdi. Dubai Palm’da seslendirilen şarkıların sözlerinin “‘Kidane, kardeşim’, ‘Kidane, kral’, ‘Kidane, kahraman’ dı.
İşlediği birçok büyük suça rağmen Kidane, Avrupa’daki kolluk kuvvetlerinin dikkatini birkaç yıl boyunca çekmedi. Ancak 2000’li yılların ortalarında, Akdeniz’de göçmen geçişleri arttıkça, tekneler giderek aşırı yüklendi ve birçoğu battı. Binlerce insan boğuldu. Avrupa Birliği, deniz geçişlerini ana çıkış noktası olan Libya kıyılarında durdurmak için para akıtmaya başladı. AB, 2015 yılında göçmen geçişlerini durdurmak ve kaçakçıları tutuklamakla görevlendirdiği Libya Sahil Güvenliği’ne milyonlarca avro vermeye başladı.
Kidane, Bani Walid’deki ana operasyonu deniz geçişlerinden uzakta olduğu için Avrupa’daki savcıların daha az ilgisini çekmiş olabilir, ancak işlediği suçlar yine de korkunçtu. Kurbanlarının çoğu, depodan serbest bırakıldıktan sonra sonunda Avrupa’ya ulaştı ve orada Eritrelilerin ve Etiyopyalıların hikayelerini dinlemeyi önemseyen savcılar için Kidane’ye karşı canlı ve rahatsız edici bir ceza davası oluşturmak mümkün oldu. Hollanda’da önemli bir Eritreli topluluğu var; Kidane’nin ağına aşina olan Eritreli bir kaynağa göre, Hollanda polisi ilk olarak on yıl önce Kidane hakkında sorular sormaya başladı. Ancak Interpol’ün insan kaçakçılığı ve göçmen kaçakçılığı birimindeki yetkililer Ekim 2019’a kadar Kidane hakkında istihbarat raporları almaya başlamadıklarını söylüyor.
ESKİ BİR GÖÇMEN YOLDA RASTLAYINCA
Şubat 2020’de Fuad Bedru adında yirmi bir yaşında Etiyopyalı bir adam Addis Ababa’da bir sokakta bir arkadaşıyla konuşurken yoldan geçen birine dikkatlicebaktı. Bu Kidane’ydi. Bedru önceki üç yılın çoğunu Avrupa’ya ulaşmaya çalışarak geçirmiş ve birkaç ay boyunca Beni Velid’de esir tutulmuştu. Kidane’nin gardiyanları ona buz gibi bir duş aldırarak çöl gecesinde titremesine neden olmuşlar. Gardiyanlar daha sonra Bedru’nun ellerini arkadan bağlamış ve defalarca kırbaçlamışlar. Yaralarının iyileşmesi bir ay sürmüş ve bu süre zarfında giysileri etine yapışmış halde kalmıştı. Kidane Bedru’ya karşı özel bir nefret beslemeye devam etti ve onu her gördüğünde sopayla dövdü. Bedru, “Sırtımdaki yara izleri hâlâ duruyor,” dedi.
Bir noktada, Bedru da dahil olmak üzere Beni Velid’deki yaklaşık yüz esir çöle kaçtı. Muhafızlar kaçanları silahla takip etti. Kasabada bir hastane işleten Sınır Tanımayan Doktorlar daha sonra en az on beş göçmenin vurularak öldürüldüğünü ve düzinelercesinin de yaralandığını bildirdi. Kaçış sırasında bacağı yaralanan Bedru, sürünerek yakındaki bir camiye gitti ve sonunda sahile doğru yol aldı. Artık Avrupa’ya ulaşmaktan ziyade insan tacirlerinden kaçmaya odaklanmıştı. İki ay sonra Libya’da bir BM kampındaydı. Kısa süre sonra Addis Ababa’ya giden bir uçakla ülkesine geri gönderildi.
Şimdi eski gardiyanı Addis Ababa’nın sıkıcı bir mahallesinde yanından geçip gidiyordu. Bedru yanından geçen bir Bengal kaplanı görse bu kadar şaşırmazdı. Kidane’yi yaya olarak takip etti. Bedru Kidane’yi her gördüğünde kimliğinden daha da emin oluyordu. Kidane tıpkı Beni Velid’de olduğu gibi kapüşonlu bir tişört, kot pantolon ve sandalet giyiyordu. Sonunda Kidane bir telefon mağazasında durdu. Bedru yakınlarda biri kadın biri erkek iki polis memuru gördü ve onlara Kidane’yi neden tutuklamaları gerektiğini anlattı. Kadın memur Libya’daki göçmen kamplarındaki vahim durumu biliyordu ve bunu meslektaşına anlattı. Bedru daha sonra Kidane’ye doğru yürüdü ve sırtına vurdu. Kidane arkasını döndü ve tanıdığı birini görünce şok oldu. “Sizin için ne yapabilirim?” diye sordu Bedru’ya.
ŞİMDİ KORKAN OYDU
Memurlar devreye girdi ve Kidane’yi kelepçelemedikleri halde tutukladılar. Kidane masum olduğunu savundu. Daha sonra polis memurlarına rüşvet vermeye çalıştı ve onlara yaklaşık beş yüz dolar teklif etti. Teklif reddedildi. Paniğe kapılan Kidane, memurlara çok daha fazla para verebileceğini ve Bedru’nun da icabına bakabileceğini söyledi; eğer meseleyi kapatırlarsa, daha sonra fiyatını belirleyebilirlerdi. Yine geri çevrildi. Bedru, Kidane’yi ilk kez silahsız ya da silahlı korumalar olmadan gördüğünü fark etti. Aralarındaki ilişkide güç yer değiştirmişti. “Benden korkuyordu,” diye hatırlıyor Bedru.
Memurlar Kidane’yi polis karakoluna doğru götürürken Kidane aniden kalabalık bir pazar yerine doğru kaçtı. Erkek memur onu kovaladı ve kısa süre sonra destek ekibi de ona katıldı. Sonunda Kidane’yi etkisiz hale getirdiler. Şimdi gözaltına alınma sırası ondaydı.
Etiyopyalı savcılar hem Kidane hem de Welid aleyhine dava açtı. Ancak yargı süreci gelişigüzeldi. Kidane sadece sekiz kaçakçılık suçuyla itham edildi. Fuad Bedru ise -mümkün olduğunca çok sayıda duruşmaya katılmasına rağmen- şaşırtıcı bir şekilde ifade vermeye çağrılmadı. Duruşmada hiçbir uluslararası gözlemci bulunmadı. Davayı takip eden tek Batılı gazeteci, “Dördüncü Kez Boğulduk” adlı kitabı göçmen kriziyle ilgili önemli bir röportaj çalışması olan İrlandalı yazar Sally Hayden oldu.
KIYAFET DEĞİŞTİRİP FİRAR ETTİ
Davanın ortalarında, Şubat 2021’de Kidane Addis Ababa adliyesine sarı bir hapishane üniformasıyla geldi. Kısa süre sonra birisinin onun için kıyafetlerini değiştirdiği bir banyoya götürüldü. Birkaç dakika sonra sivil kıyafetlerle adliyeden çıktı ve ortadan kayboldu. Bana söylenene göre Kidane kaçışını güvence altına almak için yaklaşık iki yüz elli bin dolar rüşvet ödemiş. Kidane’nin kurbanlarından biri Hayden’e şunları söyledi: “Etiyopya’da bir atasözü vardır: ‘Genzeb kale bezemay menged ale’. Bu, ‘Para varsa, gökyüzünde bir yol vardır’ anlamına gelir. “
Kidane’nin kaçışı Etiyopyalı yetkilileri utandırdı, ancak duruşmaya onun yokluğunda devam ettiler. Nisan 2021’de Kidane tüm suçlardan suçlu bulundu ve daha sonra ömür boyu hapis cezasına çarptırıldı. O zamana kadar, Kidane’nin nerede olduğu hakkında bilgi sahibi olan iki kişiye göre, Etiyopya’yı çoktan terk etmişti. Aleyhinde tanıklık eden erkek ve kadınlar için karar soğuk bir teselli oldu. Etiyopya’da tanıklar için çok az koruma var. Duruşmadan önce polis Kidane’yi sıraya koymuş ve kurbanlarından yanına gidip dokunarak onu şahsen teşhis etmelerini istemişti. Şimdi dokundukları adam serbestti.
Kidane’nin Addis Ababa’da suçlanmasının ardından, Hollanda polisinin talebi üzerine hem kendisi hem de Welid hakkında Interpol kırmızı bültenleri yayınlanarak, kurbanlarının çoğunun yaşadığı Hollanda’ya iade edilmeleri süreci başlatıldı. Mahkeme salonundan kaçış Hollandalıları Kidane’yi kendi ülkelerinde yargılamanın aciliyeti konusunda etkiledi. Hayal kırıklığına uğrayan Etiyopyalı yetkililer, Kidane’nin özgürlüğe giden yolu nasıl rüşvetle bulduğunu anlamaya çalıştı. Gizemi çözemediler, ancak Kidane’nin ağındaki birinin duruşma sırasında rüşvet dağıtmak amacıyla Etiyopya’ya gönderdiği bildirilen yirmi dört bin dolarlık bir havale ödemesini öğrendiler.
Mart 2022’de Interpol, Fransa’nın Lyon kentinde ilgili dört ülkeden polis memurlarının katıldığı bir toplantı düzenledi. Toplantı Kidane’nin sadece bulunması değil, aynı zamanda mali ağının çökertilmesi taahhüdüyle sonuçlandı; bu da kardeşi Henok’un Dubai’de gözetim altına alınması anlamına geliyordu. Toplantıdan sonra BAE polisi Henok’a karşı bir dava açtı. Aralık ayına gelindiğinde BAE müfettişleri Kidane’nin şu anda Sudan’da olduğuna dair güvenilir bir ihbar almışlardı. (Başka bir ülkeden bir polis kaynağı Birleşik Arap Emirlikleri müfettişlerinin Kidane’nin yerini, Dubai’den kendisiyle buluşmaya gelen eşiyle yaptığı telefon görüşmelerini takip ederek teyit ettiklerini söyledi; görünüşe göre kendini tehlikede hissetmeyen Kidane şifresiz görüşmeler yapıyordu). Interpol’de polis hizmetlerinin genel müdürü olan Stephen Kavanagh Birleşik Arap Emirlikleri’nin Kidane’ye karşı açtığı davanın kara para aklamaya odaklandığını ve bunun da Hollanda’nın Kidane’nin Libya’da işlediği suçlarla ilgili açtığı davadan daha kolay kovuşturulabileceğini söyledi. Birleşik Arap Emirlikleri Kidane’nin tutuklanmasının peşine düştü.
BAE’DE TUTUKLANIYOR
Operasyon hakkında bilgi sahibi bir subaya göre, BAE Kidane’nin Nil’in batı kıyısında Hartum’un kardeş şehri olan Omdurman’da bir apartman dairesinde olduğunu tespit etti. 31 Aralık 2022’de BAE’den görevliler Hartum’a uçtu; Yeni Yıl Günü, Emirlik görevlileri Kidane’nin kaldığı dairenin güçlendirilmiş kapısını kırdı. Kidane, ikisi de karısı olmayan iki kadını ağırlıyordu. Dairede birkaç silah vardı ama Kidane teslim olmadan önce ateş etmedi. Aynı gün, BAE polisi Henok’un Dubai’deki dairesinin kapısını kırdı ve onu da tutukladı.
Birleşik Arap Emirlikleri sosyal medyada bir kutlama videosu yayınlayarak dünyanın “en çok aranan suçlularından” biri olan Kidane’nin yakalanması için uluslararası bir çabaya öncülük ettiklerini duyurdu. Ancak o zamandan beri Birleşik Arap Emirlikleri davayı kamuoyu önünde tartışmayı bıraktı. Hollandalı yetkililer, Hollanda’ya iade edilen ve Zwolle kentinde yargılanması devam eden Welid ile birlikte daha ciddi suçlardan yargılanabilmesi için Kidane’yi iade etmek istiyor.
Kidane’nin yasal statüsünün netlik kazanmaması pek çok mağduru hayal kırıklığına uğrattı. Addis Ababa’da, karnı işkenceyle yarılan Etiyopyalı göçmen Seleshi Girma Beni Velid’de hapsedilmesinin tüm ailesini çok kötü mali koşullar altında bıraktığını söyledi. Ülkesine geri dönmüştü, işsizdi ve akrabalarına borcunu ödemesinin hiçbir yolu yoktu. Kidane tarafından haraca bağlanan insanlardan, bir miktar para alabilmek umuduyla kendisine karşı toplu bir dava açmalarını istiyordu. “Bu adalet olurdu,” dedi.
Kidane’nin ellerinde büyük acılar çeken Daniel Yalke de aynı şekilde hissediyor. O da Addis Ababa’ya geri döndü. Kidane’nin fidyesini ödedikten sonra, sonunda Tunus’a gitti ve burada bir Kızıl Haç çalışanını Avrupa’da sığınma hakkı verilmesi umuduyla Etiyopyalı değil Eritreli olduğuna ikna etmeye çalıştı. Sonunda Yalke gerçek kimliğini itiraf etti. Bir Kızıl Haç uçağıyla evine gönderildi. Tekrar elektrikçi olarak çalışmaya başladı.
Kidane ve kardeşinin tutuklanmasının ardından Interpol, polis operasyonunun “Avrupa’ya yönelik büyük bir kaçakçılık rotasına önemli bir darbe vurduğunu” ve “binlerce kişiyi daha suç örgütünün elinde istismar edilmekten koruyacağını” söyledi.
BEDRU GİTMEKTEN VAZGEÇMEDİ
Kidane’yi sokakta tanıyan Etiyopyalı Fuad Bedru, göçmen olarak korkunç bir deneyim yaşamış olsa da, Avrupa’ya tekrar ulaşma girişiminden vazgeçmedi. Kidane’nin adliyeden kaçmasının ardından, Bedru – hala beklentilerini iyileştirmeye kararlı ve Kidane’nin intikam isteyebileceğinden korkuyor, buna rağmen yeni seyahat planları yapmaya başladı. Şu anda Avrupa’ya vizesiz girmeye çalışan birçok Etiyopyalı gibi o da farklı bir rota seçti: arabayla Sudan’a ve ucuz bir uçuşla Türkiye’ye gittikten sonra Yunanistan’a giden küçük bir tekneye binecekti. Doğru bir tahminle, İstanbul’da deniz geçişini organize edebilecek bir iş bitirici bulmanın kolay olacağını düşünmüştü.
BEDRU İSTANBUL’A ULAŞTI
Bedru geçen Eylül ayında İstanbul’a ulaşmış. Bir iş bitirici ona Türkiye kıyısındaki İzmir’e gitmesini söyledi ve oraya vardığında araması için bir numara verdi. Bir akşam saat sekizde Bedru, Yunan adası Samos’a giden bir sandaldaki kırk ya da elli kişiye katıldı. Teknede sadece küçük bir dıştan takma motor vardı ve bu da bu kadar çok yolcu için yeterince güçlü değildi. Göçmenlerin hiçbirine can yeleği verilmemişti. Teknede iki bebek vardı. Hava kötüleşip dalgalar yükseldiğinde insanlar ağlamaya başladı. Tekneye su girmeye başladı. Bedru, göçmenlerin çoğu gibi, yanında bir spor çantası getirmişti. Teknenin batması mümkün göründüğünde onu denize attı. Bot sabah 6’da Samos’a ulaştı. Bedru’nun yanında hafif bir ceket ve telefonundan başka bir şey yoktu.
Kilometrelerce yürüyerek bir BM mülteci kampına ulaşmış ve burada kendisine dört ay boyunca bir çadırda yer verilmiş. Ocak 2023’te Yunanistan’daki başka bir mülteci kampına nakledildi ve burada bir nakliye konteynerinde uyudu. Planı her zaman Kuzey Avrupa’da Birleşik Krallık gibi zengin bir ülkeye ulaşmaktı. Ancak bu ihtimal hâlâ uzak görünüyordu.
Bedru Avrupa’ya ilk gelmeye çalıştığında on sekiz yaşındaydı ve şimdi yirmi dört yaşındaydı. Hayatının dörtte biri göçmen yollarında geçmişti. Yeni ülkesinde yerel dili konuşamıyordu ve çok az arkadaşı vardı. İşi zahmetli ve düşük ücretliydi. Ona Addis Ababa’da kalmayı isteyip istemediği soruldu. “Hayır,” dedi. “Burada olmak daha iyi – yalnız bile olsam.”
